Romano Ministerialo Kidipe 2025: Zorjarindos e Romane Čačimata Vaš le Berlinosko Proceso

• Kidipe andar i Tirana sikavel ike jekh data o hatjaripe savore themengo andar o Vestikano Balkano vašl i Deklaracia katar o Poznan pal i inkluzia le romengi
• O kidipe vakerdjas majbut pal e čače akcie kaj si te keren len e guvernurja pal e thana le butjake, edukacia, khera, thaj o peravipe le diskriminaciako. 
• Kado berš o šerutnipe le Khetane Thagarimasko kaj si ando Proceso le Berlinosko thol dumo ki regionalo kooperacia andar o Vestikano Balkano  

I romani komuniteta andar o Vestikano Balkano lela lačhipe pal o nevo angažamento te peravel pes i diskriminacia thaj te lačharel pes o akseso ke maj vašno servisurja. E reprezentanturja andar o sasto regiono kidine pes andi vaš o Ministerialo Kidipe pal e Roma andar le Berlinosko Proceso te zorjaren e eforturja vaš e thana le butjake, vaš i edukacia thaj vaš e khera.

O kidipe, kerdo kotar o Albanikano Ministero vaš o Sastipe thaj Socialno Protekcia, i Romani Fundacia vaš i Evropa thaj le Bare Britaniaki Ambasada katar i Tirana, reafirmisarde i Deklaracia katar o Poznan, jekh historikano hatjaripe savo thol e guvernurja te keren konkreto akcie vaš i romani inkluzia ande štar šerune domenurja: šaipe vaš thana butjake, akceso ki edikacia, kondicie e khera thaj antidiskriminaciake masure.

I diskriminacia kontra e roma čhinavel o progreso ande savore domenurjale societetake andar o Vestikano Balkano, mangindos koordinirime žuristikane thaj socialno palpale phenimata. E participanturja lile samate te zurjaren pes le anti-diskriminaciake zakonurja thaj e relacie ande komunitete ande sasto regiono le Vestikane Balkanosko. O anticiganismo, pindžardo sar bariera po drom le inkluziako, si te ovel peravdo vaš o integrisaripe le historiako thaj le romane kulturako ande školake kurrikule.

Ando kidipe prezentisarde pes konkretno akcie te šaj lačharen pes kadala problemurja pal i infrastruktura, kothe e participanturja sikavde inke jekh data pengopiro angažamento te legalizin e biformalo romane khera/ thana orkana si šajpe thaj te lačharen o planiripe thaj i infrastruktura te šaj den pes sigurno thaj lačhe khera pe lungo vrjama, save si energetikanes eficiento thaj zorale anglal e riskurja kaj anel len i klima. 

I diskriminacia ko than le butjako buti thaj i edukacionalo ekskluzia ačhjon vašno butja. But romane familie si len tikno akceso ke lačhe thana butjake vaš e sistemikane prežudekate, sa ande kodoja vrjama e romane čhave nakhen andar pe biproporcionalo bariere andi edukacia save limitisaren e avutne šajutnimata. E participanturja dine pesko lav te den prioriteto te barjarel pes o gin le ramosarimatengo thaj le prezencako andi škola thaj te vazden o digitalo ekiteto vaš o buhljaripe le akcesosko ko interneto thaj ke komputerja. Aver masure len samate o lačharipe le akcesosko ko arakhipe le butjako thaj ke specifično programurja kaj barjaren e džanimata.

O Proceso le Berlinosko anel jekh but lačhi regionalo kooperacia vaš i integracia le Vestikane Balkanoski. Telal o šerutnipe le Khetane Thagarimasko kadava berš, o proceso džal maj dur te vazdel o politikano thaj ekonomikano progreso karing i Evropaki integracia.

Le putarimaske alava sas vakerde katar o Ministro Prof. Evis Sala katar o Albaniakano Ministero vaš o Sastipe thaj Socialo Protekcia, o britanikano ambasadoro Nicholas Abbott, o ambasadoro le Evropake Uniako andi Albania, o Silvio Gonzato thaj o prezidento le Romane Fundaciako vaš i Evropa, o Zeljko Jovanovic.

O Ministro Sala najsardjas le le Khetane Thagarimasko guvernoske vaš o šerutnipe ando vaxt le Berlineske Procesosko thaj salutisardja o kedipe sar jekh signifikanto paso karing i inkluzia le romengi.

“Ande palune pandž berša, sar i Albania vazdinjas pes po drom karing i Evropaki integracia, sas kerde vašno progresurja pal o lačharipen le romane thaj egiptjano minoritetenge situaciako ande šerutne sektora, sar si i edukacia, i buti, e khera, o sastipen, i socialo protekcia, i civilo registracia, thaj o akceso ki džusticia - sikavde katar e maškarthemutne standardurja thaj e maj lačhe praktike.

I integracia le romane thaj le egiptjanenge minoritetengi ačhjol jekh khetani responsabiliteta thaj jekh prominento eksemplo le asketurjengo ande savende e koordinisarde eforturja si esenciàlo - ke sa e nivelurja guvernaciake thaj ande svako sektoro le societetako. Kado mangel te keren pes kadrurja pe lungo vrjama vaš i kooperacia maškar e thema andar o Vestikano Balkano, maškar e centralo thaj e lokalo gavernamentalo strukture thaj maškar e organizacie le civilno societetake.”

I Britanikani Dujto Ambasadorka ki Tirana, i Julia Sutherland, sikavdjas i importanca kadale kidimaski vaś o regionalo progreso, vazdindos ande sa kodoja vrjama i praktično natura le hatjarimatengi.

"I deklaracia sikavel sode vašno si te phandel pes i romani inkluzia ke maj bare regionalo prioriteturja, maškar lende vi e zeleno thaj e digitalo tranzicie, pinžarindos ke e romane komuniteturja na treban mukle palal ande kadala transformaciake procesurja. Kadala angažmenturja na-i toke politikane - von si vi praktikane. O Khetano Thagaripe tordjol zorale tumenca ando akharipe vaš jekh signifikanto participacia le romengi ande svako stadiumo ando keripe thaj ando implementisaripe le politikengo.”

O Zeljko Jovanovic, o prezidento le Romane Fundaciako vaš i Evropa, sikavdja o potencialo pal i emancipacia le romengi vaš e ekonomie le regionoske.

“I referenca ke 66.000 maj but thana butjake vaš e roma dži ando 2030-to berš si jekh lačho ambiciako signalo, ama amari korkorutni analiza sikavel kaj o regiono trebal te džal maj dur. E Roma ka reprezentisaren paše jekh trinto kotor taro e neve butjarne katar varesave thema andar o Vestikano Balkano thaj o treningo lengo vaš e thana butjake kaj na-i učharde si te pokinel pes ande maj cira de trin berša. I ekskluzia si bičači thaj na anel lačhipe – kostisarel šela milionurja sako berš thaj sanjarel i kompetitivitata. Ande jekh vaxt nevimasko vaš o buhljaripe le EU-ako i ekonomikani emancipacia le romengi trebal dikhli na sar jekh pučipe, ama sar jekh motoro barjarimasko thaj stabilitetako ando regiono.”

O Ambasadoro le EU-ako andi Albania, Lesko Rajpe, o Silvio Gonzmato, akcentsardjas i fundamentalo importanca le romane inkluziaki.

“Te del pes šajpe le romane komunitetenge te len čačo kotor ke savore aspekturja le societetake, na si numaj jekh pučipen vaš i džusticia - si jekh fundamentalo xakaj thaj jekh vašno paso karing o vazdipen nesave societetengo save si maj verver, maj egalo thaj maj inkluzivo. Kadala valorje si butivar thode telal o pučipe vaj kontestisarde, ama acčjon e principurja kaj bešen ki baka le EU-aki, phendjas le EU-ako ambasadoro o Silvio Gonzato.

O Proceso le Berlinosko thol kan ko inkluzivno barjaripe thaj ke demokratikane valorje ando regiono le Vestikane Balkanosko. I inkluzia le romengi ačhjol but vašno te šaj aresel pes ke obiektivurja pal o barjaripe pe lungo vrjama thaj ke cilurja le Evropake integraciake.