8 Aprilo: I romani nacia sikavel pesko suveraniteto

O 8-to aprilo, o Mondialo Dives le Romengo, na-i jekh simbolično barodives. Si o publikano sikavipe le romane suveranitetosko – jekh politikano sistemo so inkerdjas de but šela beršenge, savo gelo maj dur bi te ovel les jekh phuv thaj guvernisardjas bi te ovel les jekh them. Kadava dives na-i toke te ovel dikhlo. Si jekh koordinisardi afirmacia pal jekh maj zoralo čačipe: ke e roma, save sas but vrjama dine rigate andar le Evropake institucie, barjarde thaj ingerde maj dur penge guvernaciako sistemo – savo na-s kerdo po maripe vaj pi zor, ama pi koezia, pi memoria thaj po kolektivno mangipe. O romano suveraniteto na-i jekh ideja nevi. Si jekh praktikuime realiteta. Thaj o 8-to Aprilo si lesko maj dikhlo, disciplinirime thaj strategikani ekspresia.

Jekh suverano tradicia kaj na dikhel pes

E roma dživisarde telal svako politikano režimo andar i Evropa - katar o thagaripe dži ko feudalismo, katar o fascismo dži ko komunismo, dži ki liberalo demokracia. Ame samas guvernisarde bi protekciako thaj šerutnjarde bi te prindžarel pes. Ama sa kadalenca, ande svako vaxt, ame guvernisardjam amen korkoro. Telal e dominanto sistemurja save zumavde te khosen amen, vazdinjam amaro trajo maj dur – legalo, kulturalo thaj politikano. Amari guvernacia sas kothe savrjama. Sas i arhitektura telal o tapeto: garavdi, ama inkerelas sja pe jekh than. So našti te dikhel i politikani teoria, konfirmisarel i historia: na trebujsalo amenge jekh them te šaj te guvernisaras. Ame vazdinjam netvorkurja telal leste. Adaptisardjam amen, rezistisardjam, dživisardjam thaj kerdjam progreso.

Kodoleske vaš e roma, pal o bi-themutnipe na hatjardjas pes nijekhdata maj cira zor. Hatjardjam strategia. O bi-themutnipe na sas o biisipe katar o orderi. Sas jekh džangli decizia te na ovas phangle ande jekh than thaj te ovas mobilno kana aver vazdine zidurja save aresle lenge sar phandipe. Amaro mobiliteto na-s kovlipe – sas jekh dizajno: jekh politikani logika savi mekljas fleksibiliteto, akharipe thaj autonomia. Amare oralo, relacionalo thaj adaptativo sistemurja inkerde pes kodoleske, soske na-s amen jekh them, soske samas kadja (bithemesko). Dinjam rigate le themeske eksklusivno kondicie thaj kerindos kodo, garavdjam amaren.

I andrutni memoria jekhe naciaki

Kodo guvernaciako sistemo dživel andi memoria, na ande le statutoske lila – si praktikuisardo vaš o ritualo, i paramisi, i obligacia thaj o responsabiliteto. Amaro zakono na-s kerdo katar o them. Sas dino vast vasteste, glaso glasoste, na-s phanglo katar i dar, ama katar i memoria. Ame na kerdjam nijekh data konfuzia maškar o prindžaripe thaj o legitimiteto. Andar amende, o legitimiteto si kodo so ačhjol. Thaj amaro zakono ačhilo maj dur.

Kadava si so o 8-to Aprilo kerel te dikhel pes. Na-i jekh demonstracia pal o identiteto. Si jekh suverano ritualo šukar, intenciasa thaj strategikano. Vazdas jekh flago kaj na dinjas les amenge jekh them thaj giljabas jekh himno kaj na ramosardjas les amenge nijekh institucia  – na sar jekh ceremonia, ama sar le muskuljengi memoria jekhe naciaki savi na xasardili nijekhdata. Das pakiv pal o dives na sar vareso nevo, ama sar jekh konfirmacia ke: I romani guvernanca eksistisardjas savrjama. O 8-to Aprilo afirmisarel kodo fakto – na simbolično, ama politikanes.

Suveraniteto andi akcia

Thaj kadava suveraniteto na-i ledome ando puranipe. Si dživdo ando akanutno vaxt. Andi sasti Evropa e roma vazden i zor ande verver sektorja. Andi kultura, sikavas i kreacia barikanimasa – vaš o filmo, i muzika, i literatura thaj i arta kaj na mekel andre o xasaripe. Andi edukacia, barjaras jekh nevi generacia, na toke te ovel lan sukceso ando sistemo, ama vi te paruvas les thaj te keras les te kerel buti vaš maj but manuša. Ando antreprenoriato, amen keras bisnisurja kaj si len sar baza o lačhipe savorengo – kerindos thana butjake thaj digniteto kothe kaj cira manuša patjanas ke si šajpe. Andi politika, ame na maj mangas te las kotor. Preparisaras le kandidaturjen, arakhas o alosaripe thaj keras e institucie te oven maj responsabilo andral.

So daravel amen thaj so kovljarel amen

Vi kadja, o suveraniteto na-i nijekhdata garantisardo. Trebal te ovel arakhlo – na toke katar o avrutno daravipe, ama vi katar o andrutno xanovipe. Deša beršenge samas manipulisarde katar kodola kaj phenen ke vakeren ando anav le demokraciako, ama na dine amenge čačo akceso ko lačhipe lako. E institucie sikaven pes inkluzivo thaj e političarja vakeren pal amaro identiteto kana si lenge mišto – dindos amenge vizibiliteto bi protekciako, konsultacia bi zorako thaj performanca bi te keras progreso (bi te džas angle). Katar e nacionalisturja le durjarde čače rigake dži ke liberalo tehnokraturja, le romenge dživimata sas utilizirime te legitimisaren le šerutnimaske sistemurja kaj na kamen te ulaven o kontrolo.

Kadaja avrutni fragmentacia si pharjardi katar e andrutne frakture. Ego. Tribalismo. O šerutnipe savo kerel buti, ama na del vast. Dikhljam manušen kaj prezentisarenas pes sar phurt, ama ando realiteto si sar granice – von ačhjon paše ki zor, ama našen katar o kolektivo responsibiliteto. Dikhljam sar i ambicia sas thodi maj opre katar o serviso thaj i retorika (o vakeripe) vazdini maj opre katar e rezultaturja.

O suveraniteto našti vazdel pes po ačhavipe

Trebal vi te maras amen jekhe garavde zorasa fragmentaciaki: i bipolitizacia amare manušengi ando anav le ortodokso religiako. O pakjavipe sas andar butende jekh sursa zoraki. Ama kana paruvel pes i strategia le šunjarimasa šaj vazdel i dukh opre, bi te anavjarel e sistemurja kaj ande lan, aresel sar jekh bar anglal o politikano hatjaripe. O suveraniteto našti te vazdel pes po ačhavipe. Leske trebal zor – te šerutnjarel, te arakhel thaj te organizisarel gridžasa.

O 8-to Aprilo na-i jekh simbolo. Si jekh akto katar o romano suveraniteto.

Andi sasti Evropa, ame barjovas – maj strategikane, maj koordonime, maj ambiciozno de sar orkana. Ande jekh lumja kaj e politikane sistemurja si kovle thaj o legitimiteto si thodo telal o pučipe, amen na numaj ke džas angle. Amen džas angle, le butjenca preparisarde thaj jekhe planosa kaj si amaro. Ame sam andre na soske dikhas o sistemo sar idealo, ama soske ame hatjaras sar i zor phirel ande leste. Amen keras institucie na te ovas dikhle sar o stato, ama te lačharas so vov naštisajlo te del. Amen na adžukeras te meken amen te guvernisaras. Ame organizisaras amen sar kodola save aba keren.

O 8-to Aprilo si o than kaj sa maladjol pes – jekh dives kaj afirmisarel amaro puranipe, aktivisarel amaro akanutnipe thaj signalisarel amaro avutnipe. Si i paramisi pal o romano suveraniteto – na sar vareso kaj barjol akana, ama vareso kaj sas thaj si te džal maj dur. Na kaj adžukerel, ama kaj guvernisarel. Ande kado dives, amen na mangas o pindžaripe kodole tradiciako. Ame dživas lan. Ame afirmisaras so sas savrjama amaro: jekh sistemo šerutnimasko savo na-i phanglo ko them te ovel legitimo, vaj ki kriza te ovel relevanto. O romano suveraniteto na-i simbolično. Si isimasko – vaš amare manuša, vaš amaro avutnipe thaj vaš o nevo godisaripe le politikane dživimasko andi Evropa.