Jekh nevi vizia pal i zor šerutnjardi katar e roma

Ama de andar o berš kaj avel, i Putardi Societeta si te ovel lan jekh verver dikhipe – dindos maj dur e love vaš jekh korkorutni institucia, avrutni thaj totalo nevi, šerutnjardi katar e roma – i Romani Fundacia vaš i Evropa. Ando vaxt so i Putardi Societeta dinjas pesko lav ke si te pokinel 100 milionurja evro dži ko agor le dekadako (2030), i nevi Romani Fundacia si te kidel love vi katar aver donorja.

So si kadaja nevi fundacia? Thaj soske si kerdi akana? Maj anglal varesave bazutne informacie.

Anglal te perel o Zido le Berlinosko ando 1989, e evropune thema na lenas po but sama pe roma. Ama o peravipe le Zidosko thaj o buhljaripe le EU karing o Esto paruvde kadaja buti, putarindos e purane komunistikane thema andar e Sud-Estikani Evropa – kaj si kher andar maj marginalizisarde romane komunite andar i Evropa. 

O palpale phenipe andjas o angluno multinacionalo eforto te den vast le romen andar i Evropa, vaš i Dekada pal i Inkluzia le Romengi, savi sas putardi ando 2005 katar e institucie sar i Lumjaki Banka, o UN Barjarimasko Fondo thaj i Putardi Societeta. Dešuduj guvernurja astarde pen te keren neve politike thaj te den publikane love te šaj lačharen le romenge dživimaske kondicie maškar o berš 2005 thaj 2015.

Sa kadalenca, duj bare bibaxtalimata peravde i Dekada le Romengi. Jekhvar so e kandidato thema ki EU andar i Estikani Evropa dikhle pen membrurja, kadala na maj dikhle pen obliguime te sikaven ke respektisaren e kriterie pal e manušikane thaj minoritetenge čačimata vaš o dipeandre, kaj sas ki baza le viziaki vaš jekh maj lačho avutnipe ando katar i iniciativa.

Andi dujto rig, e rezultaturja le finacialo krizake andar o berš 2008, save ande tiknjarimata ande publikane pokinimata, peravde e iniciative andar i Dekada le Romengi, vi kana sas lačhe intencie thaj kerde pes phare eforturja katar jekh tikno numero romane kampionurjengo andar e guvernurja.

O palutno rezultato sas ke praktično, na kerdjas pes progreso ando peravipe le purane ekonomikane thaj socialo ekskluziako le romengi.

Ando than, e politikane kondicie vaš i akcia na maj sas lačhe. Andar o 2008, i evropuni politika paruvdili karing i čači rig, andar varesave butja kaj na-i phangle ke roma (vi o impakto le politikenge kaj tiknjarde e pokinimata, o impakto katar e atakurja le teroristurjenge thaj o baripe le migraciako opral e granice le Sudikane Evropake).

Kontra kado nevo politikano dikhipe, e političarja kaj si oportunisturja alosarde te na len samate vaj, ando maj bilačho kazo, te atakuin le romen, tiknjarindos vi maj but e šanse i EU politika vaš e roma te kerel jekh baro ververipe ko nacionalo nivelo.

Maškar sa kadala, i Putardi Societeta sas maj dur o maj baro privato financatoro vaš i kauza le romengi, dini vast maj anglal katar amaro fondatoro George Soros ando berš 1990. I Putardi Societeta koncentrisardjas pesko džutimos po barjaripe le lideršiposko thaj pi participacia le romengi, inkalindos opral ande sa kodoja vrjama e vašno probleme sar si i protekcia le čačimatengi, o sikavipe le čhavengo katar e tikne berša, o akceso ki publikani edukacia, ko sastipe thaj ki romani kultura. I Putardi Societeta promovisardjas i civiko participacia le romengi dindos stipendie vaš i universiteta, vaš i praktika, vaš o siklipe pal i advokasi thaj džutisardjas e bazutne iniciative šerutnjarde katar e roma. Kana e butja andi Evropa na maj gele mišto ande palutne berša, o akcento thodo katar o OSF po barjaripe le neve romane liderjengo sas vi maj zoralo.

Sigurno, na savore butja gele sar mangljas pes, siklile pes lekcie pal o modo sar i eksklusivo adikcia ke avrutne love šaj te anel maj bari adikcia thaj šaj te tiknjarel o responsabiliteto avere rigengo interesuime.

Sa kadalenca, trin punkturja ačhjon biparuvde: o džutimos katar i Putardi Societeta sas fundamentalo vaš o promovisaripe le romane organizaciengo thaj vaš i advokasi, vaš o barjaripe le ginesko le sikavde romane manušengo thaj vaš i pakiv kaj sikavdjas maškar e internacionalo thaj nacionalo političarja.

Vi kadja, o barvalipe muklo katar i Putardi Societeta našti te maj ovel kerdo averendar, si vašno andar e roma te keren korkoro eforturja vaš i advokasi. Sa ande kodoja vrjama, o konteksto paruvdilo but thaj kadalake i advokasi vaš e roma trebal vi voj paruvdi. Thaj kado anel amen ki nevi Romani Fundacia vaš i Evropa.  

Maj vašno si ke i nevi fundacia si te anel jekh nevi thaj uči skala vaš i vizia šerutnjardi katar e roma, strategia, ekspertiza thaj networko, kaj na toke prindžarel e problemurja andar savende nakhen e roma, ama bazisarel pes pe amare zorale punkturja thaj pe amare šajmata.

Ande kadala zurale punkturja si i demografia le romengi ande jekh phuri Evropa, specialo andi Estikani thaj Sudikani Evropa, kothe kaj e manuša džan karing tele. Khetanes, 12 milionurja roma reprezentisaren le avutnimaske bukjarne thaj alosarne – lindos samate thaj dikhindos e iniciative vaš e roma na sar karitabilo pokinimata, ama sar publikane investicie. 

Si te las, sa kadja, samate o baro rekordo le romengo vaš i rezilienca. Amare manuša ačhile dživde pal i medievalo persekucia thaj ame ačhiljam dživde pal o Holokausto. Avdives nakhas andar violenca thaj kulturalo uštjavipe, bi te aresas ki violenca thaj ke armenge konflikturja. Sa kadja, amare komunitete adaptisarde pen ko dživipe andar sako Evropuno them, ki čhib, ki kultura. I nevi fundacia kamel te lel samate kadala lačhe riga thaj te vazdel opre so si maj lačho andi komuniteta.

Thaj amari bari ambicia si te nakhel perdal e roma. Ka sikavas solucie vaš o tiknipe le butjake zorako, anindos amari kontribucia ko lačharipe le Evropake ekonomiako thaj ki ekologiko thaj digitalo tranzicia. I Romani Fundacia vaš i Evropa si te promovisarel i koezia, o khetano respekto thaj o solidariteto ande societete kaj aresle daranes kulturalo polarizisarde. Si te keras buti le romane komunitetenca te peravas e predžudekatenge strukture, i korupcia thaj o uštjavipe kaj mekel te oven xoxavde e romane alosarne.

I Romani Fundacia vaš i Evropa na-i te paruvel e lokalo iniciative thaj na-i te učharel aver aktorurja kaj si len sa kodola obiektivurja. Našti te lel o rolo le guvernurjengo, le internacionalo organizaciengo, le bisnisurjengo thaj le mediako – sa kadala si but vašno vaš o sistemikano paruvipe. Ando than, i fundacia si te kerel kolaboracia savorenca kaj si len sajekh vizia amenca: te thas i baza, kana kamen, vaš jekh ternjardi Evropa savi thol dumo ko sajekhipe, ki džusticia, ko čačipe andar lake savore manuša.